De Van Rossems in Groningen: het Siberië van Nederland

Het Hoofdstation, het Groninger Museum, de Korenbeurs, het Academiegebouw en niet te vergeten het ‘pronkjewail’ van de stad: de Martinitoren. Als historicus en stadsgids zijn het bijzondere bouwwerken waar ik talloze keren het nodige over verteld heb. Afgelopen week was de aftrap van een nieuw seizoen van ‘Hier zijn de Van Rossems’. Nederlands bekendste historicus Maarten van Rossem gaat hierin met zijn broer en zus, architectuurhistoricus Vincent en kunsthistorica Sis, op bezoek in steden in Nederland en omliggende landen. In de aflevering van dinsdag 20 maart jongstleden vereerde het erudiete trio de stad Groningen met een bezoek. Als ervaringsdeskundige in het rondleiden van groepen in de binnenstad bekeek ik de uitzending uiteraard met extra belangstelling. Met een historisch goed onderbouwd verhaal en de nodige kritische kanttekeningen lopen de Van Rossems door de stad.

De kern van de stad Groningen weet Maarten van Rossem heel treffend te omschrijven als ‘het Siberië van Nederland’. En dat is toch iets waar hij in zekere zin gelijk in heeft. Niet zozeer vanwege de temperaturen, maar des te meer vanwege de bijzondere geografische, sociale en historische plek die Groningen in Nederland inneemt. Geen enkele grote stad in Nederland ligt zo ver van andere grote steden af. Dat is uiteraard niets nieuws en de ‘Stadjers’ hebben er in de afgelopen eeuwen ook veel aan gedaan om die positie te handhaven. Het heeft ons bijzondere monumenten opgeleverd, zoals de Korenbeurs. Wat Maarten en Vincent bij de beschouwing van dit bijzondere bouwwerk overigens niet opmerken, is dat het gebouw door zijn bijzondere geschiedenis en architectuur op de top 100 lijst van Nederlandse Rijksmonumenten staat. Daarmee is de Korenbeurs het enige monument uit de stad dat op deze lijst prijkt! Maar wat zegt die positie als ‘Siberië van Nederland’ nog meer over de Groningers, de stad en hun identiteit? Het mes snijdt ook vandaag de dag nog aan twee kanten. Inwoners uit met name de Randstad vinden Groningen toch wel erg ver weg en andersom zie je dat veel Groningers meer in hun denken een grote afstand voelen tot het ‘drukke en gejaagde westen’. Pogingen om zowel de fysieke als de geestelijke afstand tussen Groningen en de Randstad te verkleinen lijken elke keer weer te mislukken. Je zou hele interessante ballonnetjes op kunnen laten om te zien wie daar nou uiteindelijk verantwoordelijk voor is…

Maar zonder al te ver uit te gaan wijden over de positie van de stad, ik kom daar graag later eens op terug, is Groningen een bruisende studentenstad en dat laten de Van Rossems naar mening erg goed zien. Maarten is een beetje jaloers op het Academiegebouw dat veel groter is dan die van ‘zijn’ universiteit in Utrecht en hij merkt terecht op dat na ‘Leiden’ de Groninger Rijksuniversiteit de oudste van Nederland is. Zonder de universiteit had Groningen zeker niet de dynamiek gehad die het nu kent en in die zin mogen we Napoleon nog steeds dankbaar zijn dat na de sluiting van de universiteit van Franeker, tot dan toe de één-na-oudste in ons land, de latere RuG niet hetzelfde lot boven het hoofd hing. Verder weten dankzij de Van Rossems nu ook ineens heel veel televisiekijkers dat de beroemde architect H.P. Berlage op een prachtige plek in de stad zijn sporen heeft nagelaten. Ook indirect dankzij de universiteit: het betreft namelijk de villa van professor Gerard Heymans (1857-1930), die geldt als grondlegger van de experimentele psychologie in Nederland. De Van Rossems bekijken dit fraaie woonhuis aan de Ubbo Emmiussingel met veel belangstelling. Hun oordeel over dit bouwwerk is een stuk milder dan over het Groninger Museum: geen van de drie heeft een goed woord voor de kleurige postmoderne verschijning in het Verbindingskanaal… Smaken verschillen en het is goed dat je op het gebied van architectuur van alles kunt vinden in Groningen. Bekijk de gebouwen die de Van Rossems hebben bezocht zelf ook eens en denk ondertussen maar na over ‘het Siberië van Nederland’. Het kan je hele bijzondere ideeën en gedachten opleveren!