De titel van de afgetreden vorst
Prinses Wilhelmina stelt koningin Juliana voor. (bron: Oranjevereniging Irene)
Het is alweer een tijd geleden dat ik een blog gepubliceerd heb. Hierbij volgt eigenlijk een vervolg op de vorige blog die ik schreef en wel over het verschijnsel van abdicatie. In Nederland kennen we deze traditie al sinds de eerste Oranjekoning, Willem I, maar in andere Europese monarchiën is abdicatie pas sinds kort een meer gewoon einde van het koningschap geworden. Opvallend is als bijvoorbeeld de NOS schrijft over de afgetreden koningen van België en Spanje dat elke keer benadrukt wordt dat zij de titel van koning mochten behouden. Uiteraard wordt dit onderscheid ingegeven door het feit dat onze oud-koningin Beatrix zich weer prinses laat noemen. Nederlandse media doen het voorkomen dat de buitenlandse voormalige koningen de uitzondering zijn qua titulatuur, maar het is eigenlijk andersom: het is vreemd dat Beatrix weer ‘gedegradeerd’ is tot prinses.
Kijken we weer terug naar koning Willem I, de eerste vorst in de moderne tijd die abdiceerde, dan valt te zien dat hij terugtrad als staatshoofd ten gunste van zijn zoon koning Willem II, maar dat hij de koningstitel wel behield. Na de abicatie tot en met zijn overlijden enkele jaren later noemde hij zich koning Willem Frederik, graaf van Nassau. In Luxemburg is daarna ook de traditie ontstaan dat de afgetreden groothertog de titel van groothertog behoud. Gezien de gevoeligheid rondom de abdicatie van koning Edward VIII van het Verenigd Koninkrijk werd besloten dat hij niet langer de titel van koning zou voeren, maar de nieuwe titel ‘Hertog (Duke) van Windsor’ zou krijgen. Edward was nooit gekroond tot koning dus in zijn geval was het ook minder moeilijk om na zijn koningschap (van minder dan een jaar!) de koningstitel weer te ontnemen.
De wat vreemde gewoonte van een afgetreden vorst om de titel in te leveren hebben we in Nederland te danken aan koningin Wilhelmina. Zij wilde er na haar aftreden in 1948 geen onduidelijkheid over laten bestaan wie de koningin was, dat was haar dochter koningin Juliana en Wilhelmina liet zich tot haar dood als prinses Wilhelmina aanspreken. Het was in dit geval dus een persoonlijke keuze van Wilhelmina en absoluut geen voorgeschreven regel! Om Wilhelmina na haar dood te eren op een manier die recht doet aan haar lange koningschap is besloten om weer over koningin Wilhelmina te spreken. De gewoonte van het inleveren van de titel was hier in ieder geval ontstaan: ook koningin Juliana koos ervoor bij de troonsbestijging van haar dochter Beatrix om weer prinses te worden. En zoals bekend heeft Beatrix dit voorbeeld van moeder en grootmoeder gevolgd, dit terwijl haar afgetreden generatiegenoten Albert van België en Juan Carlos van Spanje nog altijd als koning door het leven gaan. Als de monarchie in Nederland standhoudt en Willem-Alexander oud genoeg wordt dan zal blijken of de vader van koningin Catharina-Amalia koning blijft of terugkeert naar zijn ‘oude’ titel van prins.
