Abdicatie

 In my blog

Screen Shot 2014-06-04 at 09.38.41

Op de maandagochtend van de 2e juni kreeg ik op mijn telefoon een update van de NOS: Koning Juan Carlos treedt af. Het is sinds de aankondiging januari vorig jaar van toenmalig koningin Beatrix misschien niet zo bijzonder meer, maar toch is een troonsafstand dat wel. Een abdicatie of troonsafstand is, enkele uitzonderingen daargelaten, echt een verschijnsel dat pas vanaf de 20e eeuw vaker voorkomt.

Zoals gezegd zijn er in het verleden enkele uitzonderingen geweest. In een monarchie is de erfopvolging (in de westerse samenleving van oudsher van vader op oudste zoon) van wezenlijk belang en  geldt het devies ‘De koning is dood, leve de koning!’. De beroemde keizer en Spaanse koning Karel V deed vanaf 1555 afstand van alle keizerlijke en koninklijke waardigheden die hij had, maar in de eeuwen daarna kwam er weinig navolging van zijn voorbeeld. Gedwongen abdicaties, zoals die van Napoleon, zijn daarop uiteraard een uitzondering. De Nederlandse koning Willem I deed in 1840 enigszins teleurgesteld en verbitterd troonsafstand, maar zijn opvolgers Willem II en Willem III stierven allebei wel in het harnas. De eerste ‘moderne’ troonsafstand die we in Europa zagen, al was dat ook niet geheel vrijwillig, was die van de Luxemburgse groothertogin Maria Adelheid. Haar directe opvolgers kozen er op latere leeftijd ook beiden voor om vrijwillig troonsafstand te doen.

In Nederland hadden we dus een abdicatie in 1840. De drie regerende koninginnen uit de 20e en 21e eeuw kozen er alledrie ook voor om op latere leeftijd vrijwillig troonsafstand te doen. Deed in België koning Leopold III nog min of meer gedwongen troonsafstand, zijn zoon Albert II koos er vorig jaar voor om geheel vrijwillig het stokje aan zijn zoon Filip over te dragen. De emir van Qatar nam vorig jaar een zelfde soort besluit. En nu dus de aankondiging van koning Juan Carlos om de troon over te doen aan zijn zoon Felipe. In het Verenigd Koninkrijk lijkt het er vooralsnog niet op dat de ongeschreven regel doorbroken gaat worden, als het even meezit gaat koningin Elizabeth II de geschiedenis in als de langstregerende vorst in de geschiedenis van het Britse koninkrijk. De troonsafstand van haar oom koning Edward VIII om met een gescheiden vrouw te kunnen vrouwen heeft ze dan ook altijd veroordeeld. In Scandinavië blijven de koningen doorgaans ook tot de dood op hun post, maar wie weet gaat er iets veranderen door alle geschepte precedenten?

Tot slot kan ik niet eindigen zonder iets te zeggen over een andere bijzondere abdicatie vorig jaar: die van paus Benedictus XVI. Voor pausen geldt het zelfde devies als voor de meeste koningen: de post bezetten tot en met het overlijden. Benedictus heeft deze traditie ook doorbroken. We zullen zien wat de toekomst op dit gebied allemaal gaat brengen!

Recommended Posts

Start typing and press Enter to search